Serdarhan TAŞKAYA
BABAM FEYMANİ ve ÇUKUROVA ÂŞIKLARININ HİKAYELERİ
Arkeolog için yüzyıllar öncesine ait bir hazine neyse halk edebiyatçısı için de halk hikâyeleri öyle büyük bir hazinedir. Halk hikâyeleri, toplumun tarihini, geleneğini ve inancını yansıtır. Halk hikâyeleri aynı zamanda kuşaktan kuşağa aktarıldığı için geçmiş ile gelecek arasında birbağ oluşturur.
Halk hikâyeleri sözlü edebiyat ürünleridir. Bu türün aktarılmasında hikâyecilerin büyük önemi vardır. Hikâyeciler, halkın içinde bu işi ustaca yapan kişilerdir. Türk Halk Edebiyatı, başlangıcından beri çok sayıda halk hikâyecisine sahip olmuştur.
Halk hikâyecilerinin bazıları yüz yıllardır geleneği devam ettiren baksı, ozan geleneğinden gelen ve daha sonra âşık olarak adlandırılan kişilerdi. Kuşkusuz hikâye deyince ilk akla gelen Korkut Ata olmaktadır. O dönemden günümüze kadar halk hikâyecileri anlatan çok sayıda âşık yaşamıştır. Bunlardan biri de Çukurova’da günümüzde yaşamakta olan Âşık Feymânî’dir.
Âşık Feymânî, çağımızın yaşayan en usta âşıklarından biri olarak kabul edilmektedir.
Onun âşıklık geleneğinin bütün unsurlarını ustalıkla yapabilme becerisi, geleneğin bu dönemdede canlı olarak yaşamasına önemli katkılar sunmaktadır. Âşık Feymânî’nin çok bilinmeyen ancak usta olduğu alanlardan biri de halk hikâyeciğidir. Âşık Feymânî hem hikâye anlatmakta hem de geleneğe uygun olarak hikâyeler yazmaktadır. Hikâyelerinde türkülere de yer vermekte, hatta bazen de türkülerin hikâyelerini anlatmaktadır.
Âşık Feymânî, hem ailesi ve çevresinden hem de hikâyecilerden çocukluğundan beriduyduğu hikâyelerin birçoğunu daha sonra tashih ederek kaleme almıştır. Anadolu’da anlatılan birçok âşık hikâyesini bilen Feymânî, Çukurova yöresinde yaşamış âşıkların hikâyelerinin de kaynak kişisi olmuştur.
Çevresinde anlatılan veya edebiyatçılarca yazılan eserlerdeki âşık hikâyelerinde birçok hata ve eksik olduğunu görmesi onu doğrusunu aramaya itmiştir. Hikâyelerin çoğunun Çukurova’da geçmesi ve bu hikâyeleri birden fazla kişiden dinlemesi ona kolaylık sağlamıştır.
Ayrıca hikâyelerin hepsinin türkülerinin olması, hikâyelerde karşılaştığı tutarsız anlatımları düzeltmesine yardımcı olmuştur. Zaman zaman bir derlemeci ve araştırmacı gibi hikâyelerin peşine düşmüş, köy köy dolaşıp farklı kaynak kişilerden hikâyeyi tekrar tekrar dinlemiştir.Üzerinde çalıştığı hikâyeyi tashih etmeden önce ise uzun süre üzerinde çalışmıştır.
Âşık Feymânî, 2018 yılında Adana BüyükşehirBelediyesi tarafından yayınlanan Çukurova’da Anlatılan Âşık Hikâyeleri isimli eserinde yörede yaşamış olan âşıkların hikâyelerini kaleme almıştır. Eserde yer alan âşıklar ve hikâyeleri şunlardır:
Binboğalı Karacaoğlan
Karacaoğlan’ın, Han Mahmut ile Elif Efsanesi
Karacaoğlan’ın Mana Âlemine Gidişi
Âşık Molla Veli ile Döndü’nün Hikâyesi
Öksüz Yakup ile Turna’nın Hikâyesi
Deli Boran Hikâyesi
Senem ile Tanır’ın Hikâyesi
Dadal Musa’nın Hikâyesi
Dadaloğlu’nun Hikâyesi
Yeğen Ali ile Mayrum’un Hikâyesi
Âşık Hüseyin’in Hikâyesi
Âşık Hüseyin’in, Abdal Oğlu Âşık Hüseyin Olması
Âşık Hüseyin ve Acem Kızının Hikâyesi
Âşık Hüseyin ile Âşık Ömer’in Karşılaşması
Âşık Hüseyin ve Kabaca Hoca
Âşık Hüseyin’in Köyü Erçene’ye Dönüşü
Âşık Mehmet ile Meryem’in Hikâyesi
Âşık Kul Haşim ile Döndü’nün Hikâyesi
Gündeşlioğlu’nun Hikâyesi: Önünde mi Sonunda mı?
Öksüz Ali ile Göğala’nın Hikâyesi
Bu hikâyeler, Âşık Feymânî tarafından yörede anlatıldığı şekliyle yazıya geçirilmiştir. Kitapta hayat hikâyeleri anlatılan âşıklar, Çukurova yöresinde yaşamıştır. Âşık Feymânî, herkesçe bilinen bazı hikâyeleri diğer kaynaklardan farklı şekilde aktarmıştır. Hikâyelerde geçen bazı türküler çok meşhurdur. Ancak Âşık Feymânî’ye göre bu türküler, günümüzde başka kişilere mal edilmektedir. O, kitabında bu türkülerin Çukurova âşıklarına ait olduğunu, kaynak kişiler gösterilerek ortaya koyulmaktadır. Bu yönü ile de Âşık Feymânî’nin Türk Halk Edebiyatına önemli hizmetler eden bir çalışma yaptığı söylenebilir. Sözlü olarak sazı eşliğinde binlerce kez hikâye anlatan Âşık Feymânî, bu hikâyeleri yazıya geçirerek Çukurova’da anlatılan şeklinin korunmasına çok önemli birkatkı sağlamıştır.
Kaynak: TAŞKAYA Serdarhan, “Babam Feymani ve Çukurova Âşıklarının Hikayeleri”, (Ed. Hüseyin UZEL), Konuştuğumuz Dile Serenat 6 – “Âşık Şiirinde Bir Mektep Adam / Feymani”, Hatay Medya, 2018, s.18-20.